De blikken kerk van Grolloo 

Bron: De Kloetschup, een uitgave van het Rolder Historisch Gezelschap

auteur: HM Luning

In het begin van de jaren dertig van de vorige eeuw werden vanwege de Gereformeerde kerk Assen enige tijd evangelisatiediensten gehouden in Grolloo. Het ging daarbij om de prediking onder hen die volgens deze kerk vervreemd waren van de ware dienst des Heren. Er kwamen echter te weinig belangstellenden uit de bevolking op af, zodat het beoogde doel een nieuwe gemeente te stichten niet werd bereikt. Gezien de lokaliteit, opgetrokken van gegalvaniseerde golfplaten, was er in Grolloo sprake van de 'blikken kerk'. In het boek 'Grolloo van verleden tot heden' wordt kort melding gemaakt van deze toenmalige evangelisatie.¹ Het betreffende stukje wekt de indruk dat er vrij vanuit de herinnering is geschreven. Om deze fuik te omzeilen is nu zo veel mogelijk gebruik gemaakt van archief materiaal. Daaruit blijkt dat een en ander zich toch iets anders heeft voorgedaan ...

Gereformeerde evangelisatie

Evangelisatie is de gangbare term voor het verbreiden van het christelijk ge­loof onder ongelovigen. In ons land doen heel wat kerkgenootschappen aan dit door lang niet iedereen op prijs gestelde werk.

Overtuigen wordt al snel opgevat of geassocieerd met zieltjeswin­nerij en vervelende bemoeizucht. Evangelisatie wordt meestal gemo­tiveerd vanuit de wens anderen te laten delen in wat men persoonlijk als waardevol ervaart. Maar zeker ook op grond van het evangelie volgens Matteüs 29:19 waar Jezus de opdracht geeft: "Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen." De Gereformeerde Gemeente Assen ver­stond deze oproep, was er zelf groot mee geworden en groeide in de jaren dertig van de vorige eeuw nog steeds als kool. Het ledental was in 1920 sinds tien jaar verdubbeld. De activiteiten tot evangelisatie in Assen en omgeving strekte zich uit tot in lommerrijke tui­nen en parken, maar er zou nog meer kunnen worden gedaan en de drang daartoe was duidelijk aanwezig.

Al in 1930 werd er vanwege de gerefor­meerde kerk in Assen geëvangeliseerd in Grolloo. Er werden Bijbellezingen gehouden ten huize van een lid van de kerk of ook wel in het blijkbaar leeg­staande oude tolhuis. Reeds toen werd er door enige bezoekers de voorkeur uitgesproken een eigen lokaal te wil­len hebben op een gunstiger gelegen plaats².

Intussen zon men op middelen de gereformeerde kinderen naar de christelijke school in Assen te krijgen en ook hoe de ouders gemakkelij­ker daar ter kerke konden komen³. Het ging om 7 à 8 kinderen en hoe­wel de autoverhuurder Baakman de goedkoopste was bleek het initiatief te duur. Voor het heen en weer brengen van kerkgangers zou Baakman ƒ 3,50 per zondag moeten hebben. De kerkenraad zag geen kans het geld bij elkaar te krijgen. Met steun van de burgerlijke gemeente Rolde en het bestuur van de school kwam er voor de kinderen een regeling tot stand. Voor de paar ouden van dagen die niet op de fiets naar Assen konden komen werden een paar broeders gevraagd om deze mensen zo nu en dan eens op te halen⁴.

In 1932 werd aan de classis Assen der Gereformeerde Kerken een voorstel gedaan een commissie te benoemen voor de evangelisatie en in Drenthe één of meer evangelisatiepredikan­ten aan te stellen⁵. Dit voorstel werd voorgelegd aan de Algemene Synode, maar het werd verworpen⁶. De classis Assen zat niet bij de pakken neer en huurde in het voorjaar van 1932 een tent van de zusterorganisatie uit de Friese zuidoosthoek. Voorzitter werd ds. B.A. Bos te Assen en secretaris G. Veenstra te Smilde⁷. Tentzending, zoals men het noemde, was in die tijd voor verschillende modaliteiten één van de geliefkoosde methoden de heidenen, of waren het zondaren?, tot inkeer te brengen. De onderlinge concurrentie was zeer groot. Genoemde dominee Bos (1901-1977) had op 29 juni 1930 zijn intrede gedaan in de Gereformeerde Gemeente van Assen⁸.

Foto rechts: Ds. B.A. Bos, begon in 1927 als predikant in de Ger. Kerk van Haarlemmermeer-Oost­zijde en hoewel al met emiritaat bleek hij in 1976 nog bereid de pas opgerichtte Chr. Ger. Kerk 'Maranatha-Urk' als hulP-pre­dikant te gaan leiden. (Foto: redactie Sola Gratia Chr. Ger. Kerk 'Maranatha-Urk')

Volgens zijn beroepingsbrief was hem naast het gewone ambtelijke werk in het bijzonder de evangelisatiearbeid opge­dragen⁹. Door hem werd ook de film "De Open Poort" samengesteld die het hele evangelisatiewerk, als straatpredi­king, lectuurverspreiding, huisbezoek, tentwerk en jeugdwerk omvatte¹⁰. De Gereformeerde Kerk evangeliseerde in een gebouwtje aan de Norgervaart en er was in Assen zelfs een grote woonwagen aangekocht en door een paar leden van kerkbanken voorzien om dienst te doen als evangelisatielo­kaal op het woonwagenkamp aan de Lonerstraat¹¹. Intussen was dominee Bos voorzitter van de Gereformeerde Evangelisatie Commissie te Assen. Uit dien hoofde was hij goed bekend met de situatie in Grolloo. Zelf zegt hij er over: "In de dagen der afschei­ding (1834) woonden er in Grolloo enkele Gereformeerden. Later is dit bloeiende dorp geheel overgegeven geweest aan het modernisme, dat zich daar in al zijn felheid openbaart." Hij doelde daarbij op de gevestigde in zijn ogen dwalende vrijzinnige gemeente en de gereformeerde familie van Jan Roelofs Meijering die in 1847 vanuit Grolloo naar Amerika trok¹². De in 1777 geboren landbouwer Jan Roelofs Meijering vertrok toen samen met zijn vrouw Aaltje Geerts Kamping en twee van hun acht kinderen. Ook onder­namen Cornelis Roelofs en zijn vrouw Roelofje Jans Meijering met hun drie kinderen de grote reis overzee. Beide gezinnen behoorden tot de Christelijk Mgescheiden Gemeente te Assen. De vrouw van Cornelis Roelofs was een dochter van Jan Roelofs Meijering. Allen vertrokken op 9 maart 1847 van­uit Hellevoetsluis met het Amerikaanse 623 ton metende zeilschip Harvest Havanna.

Dat Grolloo daarna geheel was over­geleverd aan het modernisme moet voor dominee Bos in 1930 een doorn in het oog zijn geweest. Hij stelde zich tot doel, met hulp van de paar gerefor­meerden die intussen weer in Grolloo of omgeving woonden, te trachten daar verandering in aan te brengen en het dorp op de in zijn ogen enige heilzame weg te wijzen.

Zeker vier families zijn rond Grolloo in die tijd via de kandidatenlijst van de Anti Revolutionaire Partij als medestanders te traceren. Het zijn de families H. Veldman te Marwijksoord, LJ. Grosman te Rolde, S. Feenstra te Grolloo en P. Hummel te Schoonloërveld¹³. Daar kan uit ande­re bron nog aan worden toegevoegd de familie A. Staal te Marwijksoord, de familie J. Venerna op Nooitgedacht en defamilie G. Roode op Schoonloërveld. De volkstelling van 1930 waarbij in de gemeente Rolde 7 mannen en 6 vrouwen tot de Christelijk Gereformeerde Kerk behoren komt hier aardig mee overeen.

Van tentzending tot zending in blik

In Grolloo is nog steeds bekend dat op het weiland tussen de tegenwoordige ijsbaan en de boerderij van Meems vroeger een stuk heideveld lag dat de Groller jeugd tot speelplaats diende. Volgens het boek 'Grolloo van verle­den tot heden' werd er op deze plaats soms plotseling een tent gebouwd waarin plaats was voor enkele honder­den mensen en waarin de gerefor­meerden samenkwamen om er kerk­dienst te houden. Althans dat was de bedoeling, een doorslaand succes werd het niet. Slechts enkele Grollenaren lieten er hun gezicht zien. Van een 'verovering' van Grolloo was geen sprake. De tentkerk werd slechts één seizoen opgebouwd, maar wie mocht denken dat het daarmee voorbij zou zijn had het bij het verkeerde eind. Men hield de moed er in en de tent werd verruild voor een vast bouwwerk van blik. Althans zo stelde men dat in Grolloo vast.

Voor rekening van de gereformeerde evangelisatiecommissie te Assen werd in 1933 voor ƒ400,- een bouwterrein aangekocht van de heer J. Oeben te Grolloo. Vlak bij zijn huis, aan het nu verdwenen Dwarsdiekie, zou het gebouwtje worden opgetrokken. De kerkenraad van de Gereformeerde Kerk te Assen vroeg in eerste instan­tie vergunning tot het bouwen van een stenen evangelisatiegebouw op het perceel Sectie o. no. 156. De clas­sis had voor de bouw al ƒ 300, - toe-

Kaartje Grolloo uit Google Earth met plaats van de tent voor de tentzending (T) en Plaats van de 'blikken kerk' (K).

gezegd¹⁴. De bouwkosten werden geschat op hoogstens ƒ 1200,-. De evangelisatiecommissie zou alles zon­der kosten voor de kerkenraad via hun kas regelen ¹⁵. Het benodigde kapitaal kon tegen een matige ren te worden geleend en men dacht ƒ 100,- perjaar af te kunnen lossen. Al met al duurde het enige tijd voor de financiën rond waren. Op 6 oktober 1933 werd de bouwvergunning verleend ¹⁶. Enige weken later kwam de kerkenraad er op terug omdat de bouwkosten van een stenen kerk de begroting sterk overschreden. De laagste inschrijver tekende in voor ƒ 1850,-. Naar aanlei­ding hiervan kwam men op het idee van de manier waarop er een kerkje in Helpman (Gr.) was gebouwd. Naar een ontwerp van broeder Menkveld was daar gebruik gemaakt van een geheel nieuwe constructie¹⁷. Een belangrijk argument het voorzichtiger aan te pakken was ook de overweging dat het in Grolloo eigenlijk een proef betrof. Enige kerkenraadsleden vonden het zelfs een avontuur. Daarom werd nu besloten toestemming te vragen voor een ijzeren gebouw van golfplaten. Mocht in de toekomst blij­ken dat in Grolloo een evangelisatie­gebouw wel bestaansrecht had, dan lag het in de bedoeling in plaats van het ijzeren bouwwerk later een flink stenen gebouw te plaatsen. Per 10 november 1933 keurden B. en W. van Rolde het nieuwe plan goed.

De opdracht tot het maken van een tekening en het bouwen van het evan­gelisatiekerkje werd verleend aan de timmerman J.Kloeze te Grolloo¹⁸. Op 2 februari 1934 's avonds om halfacht vond de feestelijke opening plaats. Het gebouwtje was eivol doordat er ook veel geestverwanten van Assen en elders waren gekomen. Volgens het verslag was het eenvoudige lokaal van binnen smaakvol aangekleed en maak­te het een aardige indruk. Het evan­gelisatiekoor van Assen bracht enkele liederen ten gehore en dominee Bos preekte naar aanleiding van Johannes 11:28 "de Meester is daar en hij roept U." Ook zijn collega, dominee D. Scheele, van de Gereformeerde Kerk van Assen voerde het woord. Hij ver­klaarde dat het begin weliswaar klein was, maar sprak de verwach ting uit dat de zaak zou groeien. Hij maande ieder dat men moest trachten anderen mee te nemen naar het lokaal¹⁹. Volgens de krant werd de president van de gereformeerde kerkenraad in Assen als enige hoogwaardigheidsbekleder in het bijzonder welkom geheten. De burgemeester van Rolde en de domi­nee van Grolloo waren er blijkbaar niet.

Hoopvol begin

In de visie van dominee Bos moch t door Gods goedheid worden vermeld dat de samenkomsten in Grolloo goed bezocht werden, zo zelfs dat reeds modernen van vroeger min of meer geregeld de bijeenkomsten bijwoon­den²⁰. God werkte mee en niemand kon zijn werk keren. Het boek van dominee Bos waarin hij schreef over het wel en wee van de gereformeerde gemeente in Assen verscheen in 1934. Een eindoordeel over de voortgang van de evangelisatie in Grolloo uit gereformeerde hoek lag toen nog in het verschiet.

In 'Grolloo van verleden tot heden' kunnen we lezen: "En zoals men daar­voor in de tent had geprobeerd de Grolloërs te bekeren, probeerde men dit nu gedurende enkele jaren in dit merkwaardige bouwwerk. Soms wer­den de kerkdiensten verstoord door kwajongens uit het dorp die handen­vol kiezelstenen op het dak van de kerk gooiden. In de wetenschap dat wanden en dak uit blik bestonden is de herrie voor te stellen die dit ver­oorzaakte." Feit is dat de diensten 's avonds om halfacht werden gehou­den en dat de baldadige jeugd tijdens de winterperiode gemakkelijk in het donker kon ontkomen. Verstoring van kerkdiensten van minderheden kwam allerwegen voor, het Leger des Heils in Assen kon er een woordje over meespreken²¹. Men kan zich bij der­gelijke excessen eveneens afvragen of de ouders daaraan geheel onschuldig waren.

De vraag hoe groot de aanhang van de gereformeerden in Grolloo en omgeving nu eigenlijk was die de diensten bezochten, is moeilijk te beantwoorden. In Grolloo functio­neerde een kleine afdeling van de Christelijke Boeren en Tuindersbond met enige leden op Marwijksoord die in het evangelisatiegebouw ver­gaderden. Onder leiding van de op Marwijksoord wonende A. Staal ver­gaderde de Anti Revolutionaire kies­vereniging N. en O. eveneens in het lokaaltje te Grolloo²². Uit deze hoek kwam de kern vaste bezoekers van de gereformeerde godsdienstoefenin­gen in Grolloo. In 1934, het jaar van opening van het gebouwtje, woonden er al iets meer gereformeerden in de gemeente Rolde. Zo kwam de gere­formeerde L. Bosker met vrouwen vier kinderen vanuit Termunten naar Ekehaar²³. Via de vergoedingen vol­gens artikel 13 van de Onderwijswet om in Assen christelijk onderwijs te kunnen volgen vinden we iets later nog L. Wolters op Vredenheim,

De feestelijke opening van de 'blikken kerk' op 2 februari 1934. (Foto: Kijk op Grolloo)

J. Hansma op Schoonloërveld, RJ. Vroom op Marwijksoord en J. Blok op Schoonloërveld²⁴. In 1936 wordt nog genoemd A. Bakker Gzn. te Grolloo. We mogen concluderen dat de vaste bezoekers van de gere­formeerde evangelisatie in Grolloo als voornamelijk pachter voor meestal een vrij korte periode hun woonplaats in deze omgeving hadden.

Doordat de Plattelandersbond en de lijst Grolloo zich in 1931 samenvoeg­den zat vanaf dat moment H. Veldman van Marwijksoord tien jaar lang voor de Anti Revolutionaire Partij in de gemeenteraad van Rolde. Dit kon dus alleen gebeuren met steun van bui­ten zijn eigen groep en de persoon Veldman zal daarbij een rol hebben gespeeld²⁵. Kortom, hij was iemand van wie verwacht mocht worden dat hij wel wijze en verstandige beslissin­gen zou nemen. Veldman haalde bij de verkiezingen meestal om en nabij de 180 stemmen.

De predikers

Het is moeilijk na te gaan wie er naast dominee B.A. Bos en dominee D. Scheele²⁶ nog meer kerkdiensten in Grolloo vervulden. (Foto rechts: Ds. D. Scheele (1894-1971) van Assen ging zo nu en dan in de blikken kerk voor.) Een enkele keer is het de Asser theologiestu­dent G. Janssen die na vijf maanden hulpprediker te zijn geweest in de Gereformeerde Kerk van Dedemsvaart door ds. B.A. Bos van Assen in Ten Post in het ambt bevestigd werd²⁷. In oktober 1937 treffen we de heer C.H. Eldering uit Assen aan die het evange­lisatiekoor waarschijnlijk meebracht, ook daarvan was hij namelijk de diri­gent²⁸. Het koor trad ook op bij de kazerne voor soldaten op herhalings­oefening, voor werklozen in Bellevue en er waren radio-optredens vanuit Assen. Ook sprak Eldering voor de

C.H. Eldering, prediker en leider van het evangelisatiekoor, met zijn gezin. (Foto: Genealogie Eldering)

Anti Revolutionaire propagandaclub "Groen van Prinsterer" in Bellevue over Abraham Kuyper en zijn beteke­nis voor "onze" partij. Hij was in Assen ouderling van de Gereformeerde Kerk en eerste onderwijzer (onder­directeur) van de Christelijke school voor Lager- en M.U.L.O. onderwijs. Na zijn vertrek naar Hoogkerk be­klom de heer H. Venerna, ouder­ling van de gereformeerde kerk die er ooit van was beschuldigd tijdens de gehele dienst in Assen te slapen, de preekstoel. Verder treffen we aan een zekere heer MJ. Verrneer waar­van gezegd werd dat het een aardige man was maar geen prediker. Het was voor hem ook moeilijk "in het ambt te geraken" aangezien veel gemeen­ten niet of nauwelijks een dominee konden onderhouden. Via de evange­lisatie in Lochem vertrok hij in 1947 als kandidaat naar Niezijl-Kommerzijl bij de Vrijgemaakten Art. 31. In 1949 was hij weer uitgetreden om terug te keren bij de Gereformeerde kerk van Nijbeets. Gelijktijdig met hem komen we in Assen tegen de directeur en latere president-commissaris van A.G. Buining's modemagazijnen NV de heer A. Stallinga (ook geschre­ven als Stallenga) , die met domi­nee B.A. Bos later overging naar de Gereformeerde Gemeente Art.31. In 1938/39 werden er in Grolloo dien­sten geleid door G.R. Wielenga, een boekhandelaar in Assen die zich ook inspande voor de afdeling Drenthe van de Bond van Gereformeerde ]eugdorganisaties²⁹. De man was ken­nelijk van vele markten thuis. Hoewel hij uit een familie van predikanten stamde, was hij niet officieel evange­list, maar voelde wel duidelijk een grote drang om te evangeliseren. Ook gaf hij wel le-zingen bij de Nederlandse Christen Vrouwenbond over bijvoor­beeld een onderwerp als "de vrouw in de poëzie", richtte de Christelijke voet­balclub "De Zwaluwen" op (het latere A.C.V.), trad op als revueartiest bij de Christelijke Middenstandsvereniging in Assen en regisseerde een toneel­club. Inderdaad was de kunst één der schoonste gaven Gods, maar lag het doel van de kunst ook in God, zodat elke kunst die God niet verheerlijkte verworpen moest worden, oordeelde de kerkenraad. Wielenga bewoog zich kennelijk geheel binnen dit door de kerkenraad aangegeven kader³⁰. In een overmoedige bui noemde hij Grolloo "een begin van een nieuw Jeruzalem."³¹

Onderlinge twist

Een nieuw Jeruzalem zou Grolloo nooit worden. De desinteresse en laco­nieke houding van de Grollenaren bleek niet te doorbreken. De paar Rolder gereformeerden gingen 's zondags liever naar Assen ter ker­ke dan naar de dienst in Grolloo die 's avonds pas om half acht begon. Ook het vertrek van een paar trouwe vol­gelingen speelde een rol. Erger nog was de broedertwist die in 1935 onder de aanhangers van de evangelisatie in volle hevigheid uitbarste. Er gebeur­den zeer schadelijk zaken die de evan­gelisatie in opspraak brachten.³² Het begon met het gezin Feenstra en de broeders Slofstra en Wolters. De ker­kenraad droeg de evangelisatiecom­missie op om deze zaak weer in het reine te brengen. Zo gebeurde en Wolters nam zijn onhebbelijke woor­den, dat het bij de Feentra's "een zwijnestal" zou zijn, terug.

Later beweerde Feenstra dat Wolters het nog bonter had gemaakt met zijn uitspraken. De vergeving die de com­missie bereikte bleef zoals later bleek ondergronds maar steeds smeulende. Onder leiding van Verrneer ging het in Grolloo eerst weer even goed. Dat was ook het geval met de zondag­school en de knapen en meisjesvereni­ging. Toch was er een financieel tekort van ƒ 32,-. Doordat broeders uit eigen gelederen het evangelisatiegebouwge gingen mijden ontstonden er proble­men. De kerkgangers die in Assen ter kerke gingen wanneer er geen dienst was in Grolloo wilden daarnaast voor­komen dat de bus die nu zondags reed tussen Grolloo, Rolde en Assen v.v. zou verdwijnen. Een aantal broeders wilde geen gebruik meer van de bus maken. Of beter gezegd: men wilde wegens de onenigheden niet meer met elkaar in de bus zitten. Ook daar ontstond er een financieel tekort en de kerkenraad was van oordeel dat ze zelf maar meer moesten betalen. Men dacht er in Grolloo te gemakkelijk over. Overeenstemming in deze zaak werd niet bereikt.

In oktober 1937 hield de evangelisatie­commissie het voor gezien. Ze vroeg een uitspraak van de kerkenraad in Assen. De kosten waren te hoog, men werkte niet mee, behalve broe­der Wolters. Dominee Bos was van mening dat er in Grolloo wel ingang was voor het evangelie. Ongeveer 50% van de bezoekers kwam trouw opda­gen. De uitgaven daarvoor waren echter te hoog. Dominee Scheele deed het voorstel alle acht broeders uit Grolloo en omgeving ter verga­dering in Assen te roepen. Maar op de bewuste avond was niet ieder aan­wezig. Broeder A. Staal wegens de ziekte van zijn vrouw'en de broeders H. Staal, J. Venerna en RJ. Vroom omdat ze naar de Zuidlaardermarkt moesten en 's avonds geen zin meer hadden nog naar Assen te komen. Eén van de wel aanwezigen zei dat vol­gens hem de evangelisatie in Grolloo geen toekomst had. Ook vond hij dat broeder Verrneer niet de geschikte man was, wel als persoon, maar niet als prediker. Ook was hij zeer ontevre­den over het uitschakelen van Krijn Feenstra, die een bloeiende zondag­school had. Dat hij niet in het gebouw­tje kwam was niet wegens zijn leeftijd, maar omdat hij het niet verantwoord vond zijn vrouw alleen achter te laten. Overigens was hij met alle broeders goed bevriend. Broeder Veldman erkende dat er weinig samenwerking was. Hij was overigens nooit optimis­tisch geweest. Feenstra was vooral ver­stoord over de behandeling van zijn zoon Krijn. Broeder Wolters had een lelijk woord in de mond genomen, dat was bijgelegd, maar Feenstra was niet van plan weer naar het gebouwtje te gaan. Broeder Wolters zei een ander lelijk woord te hebben gebruikt en hij bleef het gebouwtje ondanks alles trouw. Al met al bleek geen samen­werking mogelijk en het besluit viel om er in Grolloo mee te stoppen en het gebouwtje zo mogelijk te verplaat­sen, bijvoorbeeld naar het Rode Dorp in Assen. Met 20 tegen 9 stemmen werd besloten Grolloo op te heffen.³⁴ Zolang er nog sprekers waren ging het werk door tot 2 februari 1938. Injanuari 1938 schreven de voorgan­gers Stallinga en Wielenga aan de ker­kenraad dat vooral de laatste maan­den was gebleken dat Norgervaart naar verhouding slechter bezocht werd dan Grolloo³⁵. In Grolloo kwa­men nog gemiddeld 10 personen die tot geen kerk behoorden en dus spe­ciaal evangelisatie objecten waren. Zij wilden Norgervaart sluiten en Grolloo open houden.

Intussen vergaderde de A.R. kies­vereniging ten huize van de heer RJ. Vroom te Marwijksoord. Men kwam speciaal bijeen om over het vereni­gingsleven te spreken omdat het evan­gelisatielokaal waar altijd vergaderd werd nu gesloten was. Afgesproken werd in het vervolg beurtelings bij één der leden te vergaderen. Daarbij zou zo veel mogelijk rekening worden gehou­den met het feit dat de meeste leden in de omgeving van Marwijksoord en Rolde woonden³⁶. Maar even leek toch de zon weer door te breken. In maart 1938 had weliswaar iemand gevraagd wat het gebouwtje moest opbrengen, doch de evangelisatievereniging wilde er nog weer een mouw aan passen met een zogenaamd dubbeltjesfonds en de zaak in Grolloo toch in beweging hou­den. Buiten de gereformeerden waren er nog altijd tien mensen die om het evangelie riepen. De kerkenraad ging akkoord. De eigen broeders hielden zich in Grolloo net als voorheen afzij­dig. Daardoor was de laatste dienst in Grolloo in december 1939 en was het over en uit.

De 'blikken schuur' achter Schoolstraat 15 in Rolde, kort voordat het in 2010 door een nieuwe schuur werd vervangen. (Foto: collectie RHG)

Afbraak en herbouw

Er lag al een bod op het gebouwtje vanƒ 500,- en ƒ 150,- voor de inventaris. Behoudens goedkeuring werd het ver­kocht aan de Nederlands Hervormde Kapel voor plaatsing op Kloosterveen. Dit ging niet door en op 4 oktober 1940 viel het besluit tot publieke ver­koop over te gaan³⁷. Doch ook dit gebeurde onderhands. Het evange­lisatiegebouwtje inclusief de gehele inventaris werd voor ƒ 600,- verkocht aan H. Takens uit Rolde die, omdat hij niet zelf de ruimte er voor had, het op een stenen fundament achter het huis aan de Schoolstraat na 15 weer liet opbouwen. De afmeting was 11 m. lang en 6 m. breed. De herbouw vond plaats door Evert Kamps die voor zijn inspanning betaald werd met een paar voer met, in die dagen schaarse, turf. Een voorwaarde was dat het bouw­werk zesjaar op z'n plaats mocht blij­ven staan, maar toen de eigenaar zijn huis eerder wilde verkopen maakte Takens gebruik van het recht van eer-

ste koop. Zo kon zijn schuur blijven staan. Mettertijd werd er een muur van steen omheen gebouwd. De blik­ken kerk deed door de jaren heen dienst als garage voor auto's, later kwamen er een paar reisbussen in en uiteindelijk werd er nog een paarden­stal in gebouwd. In 2010 is de schuur afgebroken³⁸.

Aanvulling door Bertus Reinders, december 2021

Uit het boek "Wat God heeft gedaan met de Gereformeerde Kerk van Assen" door Ds. Bos.

Ds. Laman werd opgevolgd door Ds. B. A. Bos, die komende uit de Haarlemmermeer (Oostzijde) zijn intrede deed op Zondag 29 Juni 1930. Aan hem is krachtens de beroepsbrief naast het gewone ambtelijke werk in het bijzonder den evangelisatiearbeid opgedragen. Veel wordt er thans door Assen’s Kerk in dit opzicht gedaan. Om maar iets te noemen: in 1933 werd besloten tot den bouw vaneen evangelisatielocaal te Grollo. In de dagen der Afscheiding woonden er in Grollo enkele Gereformeerden. Later is dit bloeiende dorp geheel overgegeven geweest aan het modernisme, dat zich daar in al zijn felheid openbaart. Thans wonen er enkele Gereformeerden, en mag door Gods goedheid dankbaar worden vermeld dat de samenkomsten, die er des Zondagsavonds gehouden worden, goed worden bezocht, zoo zelfs, dat reeds modernen van vroeger, min of meer geregeld deze samenkomsten bijwonen. Ook anderszins mag de evangelisatiearbeid bloeiend worden genoemd, zoowel wat de straatprediking en -zang betreft, als wat het Zondagsschoolwezen aangaat, terwijl de Gemeente zich groote geldelijke offers, gaarne getroost.